Wyprostowany obelisk
Treść
WYPROSTOWANY OBELISK
W dniu 11 listopada 1928 roku na przełęczy między Łopieniem i Mogielicą w Beskidzie Wyspowym,
Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej z Dobrej wystawiło drewniany krzyż dla upamiętnienia walk legionowych w Chyszówkach i uczczenia 10 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.
Na krzyżu przymocowano blaszaną tarczę z namalowanym napisem upamiętniającym to wydarzenie
i intencją dla jakiej go wystawiono.Przed 1938 rokiem tarcza ta została zastąpiona przez nową,
bardziej trwałą, odlaną z żeliwa tablicą, którejkształt zmodyfikowano ale napis pozostał ten sam.
Przełęcz ta, wtedy, nazywała się przełęcz Chyszówki.
11 listopada 1928 - uroczystość przed kościołem w Jurkowie, skąd uczestnicy uroczystości
przenieśli metalową tarczę do Chyszówek i przymocowali ją do drewnianego krzyża
ustawionego na na przełęczy.
11 listopada 1928 - uroczystość postawienia pierwszego krzyża na przełęczy ,
przemawia Władysław Karaś - Prezes Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej
w Dobrej (3 w lewo od krzyża).
Krzyż na przełęczy w 1931 roku - zdjęcie wykonane przez
Władysława Pordesa (w głębi z lewej Mogielica).
Krzyż w 1934 roku.
Napis na tablicy.
Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego, dla uczczenia jego następcy, przełęcz Chyszówki
przemianowano na przełęcz marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza,pod dowództwem którego 23
listopada 1914 roku jeden z batalionów legionów stoczył zwycięską potyczkę z odziałem kawalerii
rosyjskiej i wziął do niewoli wielu Rosjan.
W 1938 roku, w 20 rocznicę odzyskania niepodległości, dla upamiętnienia bojów I Brygady Legionów
Polskich w Chyszówkach w 1914 roku pod wodzą marszałka Józefa Piłsudskiego, i ku czci jego następcy,
społeczeństwo powiatu limanowskiego wystawiło na przełęczy kamienny obelisk. W obelisk
wmurowanotrzy kamienne tablice opisujące wydarzenia w Chyszówkach, świadczące o patriotyzmie
społeczeństwai z nową nazwą przełęczy. Obelisk przetrwał II Wojnę Światową, ale powojenne czasy
mu nie sprzyjały. Zaraz po wojnie umieszczone na nim tablice zostały uszkodzone. Stał sobie pod
sosnami i powoli siępochylał - groziło mu zawalenie. Jego otoczenie było zaniedbane. Nie odbywały
przy nim żadne oficjalne uroczystości ale był odwiedzany, o czym świadczyły składane u jego
stóp kwiaty. W wielu przewodnikach pisano o nim "nieciekawy obelisk". I tak prawie 40 lat od
zakończenia wojny obelisk sobie stał i pochylałsię coraz bardziej i nikt się tym specjalnie nie
przejmował.
Przechylony obelisk - 1982 rok.
Zniszczona tablica.
W 1982 roku w Chyszówkach oddano do użytku nową szkołę, której już we wcześniejszych
latach nadano imię Batalionów Chłopskich. I wtedy to prezes Zarządu Gminnego ZBOWiD (dziś
Związek ma już inną nazwę) w Dobrej Pan Józef Berdzik, wyszedł z inicjatywą, by w 40 rocznicę
zakończenia II Wojny Światowej odsłonić na ścianie budynku Szkoły Podstawowej w Chyszówkach
tablicę upamiętniającą członków BCh i AK , którzy zostali aresztowani przez gestapoi rozstrzelani
w dniu 10 lipca 1944 roku, i przy tej okazji doprowadzić do właściwego stanu obelisk na przełęczy.
Uzyskał na to nie bez trudności stosowne zezwolenia ówczesnych władz i po sporządzeniu
dokumentacji wystąpił do Pana Aleksandra Szyrszenia, naczelnika Gminy Dobra, z wnioskiem
o zlecenie wykonania czterech granitowych tablic: jednej na szkołę i trzech na obelisk oraz wykonanie
prac przy obelisku. Ja wykonałem dokumentację fotograficzną niezbędną do odtworzenia zniszczonych
tablic. Dzięki zachowanym zdjęciom możemy dziś zobaczyć w jakim stanie był obelisk przed
odnowieniem. Pochylony obelisk "wyprostował" Pan Józef Stokłosa z Dobrej a Pan Józef Szyrszeń
z Chyszówek zamocował tablice. Wszystkie koszty pokrył Urząd Gminy w Dobrej.
Zamówienie na wykonanie nowych tablic.
9 maja 1985 roku, odbyła się w Chyszówkach uroczystość 40 rocznicy zwycięstwa nad
faszyzmem,przy udziale kombatantów, młodzieży szkolnej, mieszkańców Chyszówek,
społeczeństwa gminy i władz województwa nowosądeckiego. Na budynku Szkoły Podstawowej
odsłonięto tablicę z nazwiskamipoległych członków BCh i AK. Okolicznościoweprzemówienia
wygłosili przewodniczący Gminnej RadyPRON Pan Jan Tąta i prezes Zarządu Gminnego
ZBOWiD Pan Józef Berdzik, po których uczniowie zaprezentowali okolicznościowy program
słowno-muzyczny.
A na przełęczy w tym czasie stał już wyprostowany obelisk z nowymi tablicami.
Tablica na szkole przed odsłonięciem - 9 maja 1985 roku.
Przemawia Pan Jan Tąta.
Wyprostowany pomnik - rok 1990.
Pierwsze uroczystości po 1989 roku.
Po 1989 roku, dzień 11 listopada - rocznica odzyskania niepodległości, stał się z powrotem
świętem państwowym i co roku na przełęczy marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza odbywają się
uroczystości patriotyczno-religijne. Ich organizatorami są na przemian gminy Słopnice i Dobra,
które przełęcz rozdziela. Szczególnie uroczyście obchodzono 80 rocznicę odzyskania niepodległości.
Z okazji tej okrągłej rocznicy, już w III Rzeczypospolitej, staraniem Zarządu Światowego Związku
Żołnierzy Armii Krajowej Okręg "Małopolska"Kraków oraz zarządów i członków tegoż Związku
z Dobrej i Nowego Sącza, postawiono obok obelisku granitowy głaz-pomnik, w hołdzie Tym, którzy
walczyli o wolną i niezawisłą Polskę. Między o obelisk a granitowy głaz przeniesiono krzyż z
miejsca gdzie był pierwotnie postawiony (wykonano nowy, 4 z kolei), a najbliższe otoczenie
wyłożono płytkami i ogrodzono. Obok ustawiono tablicę informacyjną o tym miejscu, odbywających
się tutaj uroczystościach i o tych, którym zawdzięczamy, że to miejscewygląda tak jak dzisiaj.
Niestety, zapomniano o ludziach, którzy przyczynili się do tego, że przedwojenny obelisk
przywrócono do dawnej świetności, w czasach, w których trudniej było pomniki-obeliski prostować,
niż dzisiaj stawiać nowe.
Zima 1998/1999